Türkiye, Total Futbol, Rijkaard ve Galatasaray

Bugün itibariyle küçüklüğümün futbol efsanelerinden, Dünya Kupası hariç tüm kupaların tadına futbolcu veya teknik direktör sıfatıyla varmış Frank Rijkaard Galatasaray’ın başına geldi. Sezonun erken başlayacak olması nedeniyle, zaten erken havlu atılan ligin son haftaları yönetim iyi değerlendirilmiş demek ki. Bu kadar kısa süre içerisinde Berndt Schuster, Gerard Houllier, Paul Le Guen gibi büyük isimli yemleri yapışkan medyanın önüne atıp, sağ gösterip sol vurmak her babayiğidin harcı değildir. Daha önceki yazılarımda da belirttiğim gibi genelde yönetimsel olarak toy gözükse de, son 10 senede alışık olunmadığı şekilde, transfer konusunda hem zamanlama, hem de nokta atışları olarak başarılı bir yönetim var Galatasaray’da.

Peki Frank Rijkaard, takıma neler katabilir? 70’lerin başındaki Ajax takımının saha dışındaki beyni Rinus Michels ile saha içi beyni Johann Cruyff’un dünyaya tanıttığı, daha sonra Johann Cruyff tarafından Barcelona’ya empoze edilen ‘total futbol’dan Galatasaray ve Türk futbolu olarak ne kadar nemalanabiliriz? Öncelikle bir konseptin ne olduğundan başlasak...

Total futbol nedir? Kabaca, futbolun takım oyunu olduğu hesaba katılarak yapılan, bireysel olarak en basit, takım olarak en efektif yaklaşımdır.

Total futbol günümüzde nasıl tanımlanmalıdır?
- Total futbol, takımın defans bloğunun tek bir kişiymiş gibi mükemmel zamanlamayla ileri-geri hareket edebilmesi, gerektiğinde rakibin 5-6 hücumcusunun bir anda ofsayta yakalanmasını sağlamaktır.
- Bir oyuncu sıkıştığı anda, çalım atmak yerine, sahadaki diğer 9 (hatta 10) takım arkadaşının kısa koşularla boş alanlara kaçması, böylece hem kendisini, hem de diğer renktaşlarının gereksiz efor sarfetmesini engellemektir. Topu alıp 50 metre sürdükten sonra topu kaybetme riskine girmemektir.
- Topu gerekli yerlere doğru zamanda ulaştırarak, rakibi ordan oraya savurup, bir yandan yorulmasını sağlayıp, diğer yandan uyutulmasına, ve moralman çökmesine neden olmaktır.
- Topu kaptırdığında, topun arkasında birikip, alanı daraltabilmek, topu aldığında ise şemsiye gibi açılabilmek; mantaliteyi oyun içinde hücum-savunma arasında çevik bir şekilde değiştirebilmektir.
- Sahadaki 10 takım arkadaşının aynen bir satranç oyunundaki gibi, bir sonraki hamlesine göre kendini hazırlamasıdır.
- Gerektiğinde alan boşaltmak, gerektiğinde boş kalmış alanları doldurmaktır.
- Hem hücumda, hem savunmada 11 kişi oynamaktır; fırsatları olabildiğince, 11 kişinin emeğiyle yaratmaktır; egodan arınabilmektir.
- Daha makro bi açılımla, günü, sisteme bağlı olarak gelecek ile beraber kurtarabilmektir.
Sonuç olarak, total futbol, bir nevi saha içindeki komün hayatıdır, kollektif uyumdur. Basit bir fikirdir, ancak uygulanması için saha içinde kaslar kadar beynin de çalıştırılması, konsantrasyonun her an en yüksek seviyede olması gerekir.


İngiltere’deyken parklarda mahalle maçı gördüğümde dikkatimi çekerdi, çocukların kanatlardan ortalarla forvetleri topla buluşturmaya çalışması komiğime giderdi, bu İngilizler anasının karnından böyle mi doğuyor diye içimden geçirirdim. Sonra aklıma bizim mahalle maçları gelirdi, hani mahallenin ayaklarına en hakim adamının topu alıp kendi kalesinden karşı kaleye kadar herkesi çalımlayıp gol atmaya çalışması... Anlayacağınız milletler arasındaki futbol mantalitesi farkı sokaklara bile yansıyor, o felsefelerle büyüyen çocukların da kanına işliyor.
Takımdan çok seyirciye oynayan, topu arkadaşına verdikten sonra olduğu yerde ne olacağını izlemeyi, top sadece kendi ayağında iken aktif rol almayı seven Türk futbolcusu yaklaşımı ile total futbola en uzak ülkelerden biri olduğumuz son derece aşikar. Tabi daha derinlere, çocukluğumuza inebiliriz, sosyoekonomik açılımlarla toplumun köklerine varabiliriz, ancak eldeki verilere göre retrospektif analizler yapıp neden-sonuç ilişkisindeki nedeni bulmaya çalışmaktansa, olası sonuçlara odaklanmak şu yazı için daha anlamlı olacak.

Total futbolu oynayabilmek için ne tarz oyuncular gerekir?
Tek boyutlu düşünce tarzından olabildiğince uzak durmak gerekir. Hem hücumda hem savunmada olmak, kafayı kaldırıp diğer arkadaşlarının nerede olduğunu görebilmek gerekir. Bu felsefede tabii ki herşey pas yapmak değildir, sonuçta hiçbir futbolcu fabrikasyon robot değil. O yüzden futbolcuların yeteneklerinin sınırının farkında olması, haddini bilerek, sadece gerektiği yerde çalım atması mübahtır. Eğer Cruyff gibi, Maradona gibi, Hagi gibi, Messi gibi, beynin ayaklarına diğerlerinden daha çok hükmeden 9 kaplan gücünde bir futbolcuysan, kendine bahşedilen yetenekleri kullanman ise her futbol felsefesinde farzdır.


Total futbol, Sabri Sarıoğlu, Barış Özbek, Ümit Karan, Hasan Şaş, Serkan Çalık, Aydın Yılmaz gibi tek boyutlu oyuncularla oynanmaz. Total futbolu uygulamak için Hakan Balta, Uğur Uçar, Ayhan Akman, Mehmet Topal, Arda Turan, Milan Baros, Harry Kewell gibi hem hücumda hem savunmada aklını ve ayaklarını efektif olarak kullanabilen oyunculara ihtiyaç vardır.

Galatasaray’ın gelecek yıllardaki başarılarının altyapısına imza atan bir Derwall vardı 80’lerde, takımın 20 senelik futbol felsefesini oturtan. Bunun meyvelerini (ne kadar sevmesem de bu noktada Sezar’ın hakkını Sezar’a vermek gerek) Fatih Terim, Faruk Süren’in maddi ve manevi desteğiyle, 90’ların sonunda almıştı. Öte yandan, bu sezon herkesin futbolunu ağzı açık şekilde izlediği Barcelona takımının felsefesini oturtan bir Cruyff vardı, total futbolun köklerinden gelme. Onun öğrencilerinden Rijkaard’la ise bu felsefe kulübe, Laporta ve kaliteli futbolcuları sayesinde 2 La Liga ve 1 Şampiyonlar Ligi şampiyonluğu olarak geri döndü. 2 kulübün zaman içinde 2’şer farklı teknik direktörle yaşadığı benzer paternleri görmek mümkün. Sonuç olarak, Cruyff ve Derwall için birer düşünce adamı, Rijkaard ve Terim için ise belli bir felsefeye bağlı iyi birer uygulayıcı demek mümkün.


Bu fikirleri bir araya toplarsak Rijkaard’ın Galatasaray’da bir reform yaratacağını söylemek Polyannacılık olur. Total futbolu da ne kadar empoze edebileceği de bir muamma. Hollandalı futbolcular ile Türk futbolcuların çocukluktan kafasına yerleşmiş mantalite farkını, özellikle 30’lu yaşlara merdiven dayamış ve Türkiye dışında hiç oynamamış futbolcularla aşması zor. Bu yüzden, eğer uzun dönemde başarı amaçlanıyorsa, yapılması gereken sadece Ayhan Akman, Emre Aşık gibi 1-2 tecrübeli Türk futbolcunun yanına hevesli, mental ve teknik kapasitesi yüksek 2-3 genç takviyesi; ve Baros, Kewell, Van Hooijdonk tarzı tecrübeli (yaşlı bile olabilir) futbolcu serpiştirilmesi gerekir. Tabi tamamen reform olmasa bile Rijkaard’ın burada geçirdiği süre boyunca ağzımıza bir kaşık total futbol balı çalması bile yeter de artar.

Tabii peşinen konuşmak, teknik direktörü (aynen futbolcularda olduğu gibi) ismi büyük diye omuzlara almak kolay. Bence hayalperestliğin, gereksiz sıcakkanlılığın ve bir bakıma yalakalığın göstergesi, ve bence artık kabak tadı vermiş bir durum. Bu ülke ne Hiddink’ler, ne Del Bosque’ler gördü... Ülke insanının düşünce tarzını hesaba katarsak, sonucu görmeden peşinen başarıya inanmanın beklentiyi çok yukarda tutmak olduğu ortada. Rijkaard’la gelebilecek başarının ilk şartı ise bu sezon Skibbe’ye tanınmayan şansı ona tanımak. Düşünsenize Barcelona’daki ilk sezonunun ilk yarısını yaşayan Rijkaard’ı... Sonunu şimdiden Pendik faciası sonrası Rüştü Rençber’in düştüğü hal gibi görebiliyorum. Nedeni Rijkaard değil tabi ki...
Biraz pesimist biten bu yazının, sezon sonlarında metamorfoz geçirmesi dileğiyle...